W trzecim roku 9 letniej
Wielkiej Nowenny Wynagradzającej
za grzechy przeciwko życiu
chcemy przebłagać Pana Boga za za grzechy zgorszenia, deprawacji i wszelkiego
rodzaju nadużyć wymierzonych przeciw dzieciom i młodym ludziom.
Hasło roku: Aniołowie ich zawsze widzą oblicze Ojca mego.
Mt 18, 10.
Cyfrowe zagrożenia
Typowy, współczesny rodzic, daje dziecku praktycznie nieograniczony dostęp do urządzeń elektronicznych, takich jak smartfony, tablety i komputery. Urządzenia
te, które można nazwać „cyfrowymi smoczkami”, stają się coraz częściej sposobem na uspokojenie i zajęcie uwagi najmłodszych. Niestety, nadmierna ekspozycja
na ekrany niesie ze sobą poważne konsekwencje dla rozwoju dzieci.
Negatywny wpływ nadmiernego korzystania z urządzeń elektronicznych
Szybko zmieniające się sceny w filmach, animacjach, grach i mediach społecznościowych wprowadzają mózg dziecka w stan ciągłego pobudzenia, porównywalny do reakcji „walcz lub uciekaj” . Prowadzi to do nadprodukcji adrenaliny i kortyzolu, co z kolei fizycznie uszkadza mózg.
Rodzice wręczający dzieciom ekrany (np. bajeczki) po to, by usiedziały na nocniczku lub zjadły coś, nieświadomie stosują mechanizm warunkowania klasycznego, zbadany w ubiegłym wieku przez profesora Pawlowa. Bodźce ze sobą często występujące – jedzenie i smartfon, wydalanie i smartfon zaczynają się na poziomie czysto biologicznym na tyle silnie kojarzone, że powstaje nawyk (a nawet wręcz przymus) korzystania ze smartfona w czasie wykonywania tych czynności. Jest to nawyk trwały, pozostający na resztę życia.
Dzieci uzależnione od ekranów często mają trudności w radzeniu sobie z emocjami, nawiązywaniu i podtrzymywaniu relacji z rówieśnikami. Brak umiejętności budowania więzi przekłada się na problemy w dorosłym życiu, a wirtualny świat staje
się substytutem realnych interakcji.
Nadmierna stymulacja ekranowa utrudnia skupienie uwagi i zapamiętywanie informacji, co negatywnie wpływa na zdolność uczenia się. Dzieci przyzwyczajone
do szybkich i efektownych bodźców z ekranu, tracą zainteresowanie tradycyjnymi metodami nauki, niezbędnymi do przyswojenia wiedzy i nabycia umiejętności.
Światło emitowane przez ekrany zaburza produkcję melatoniny, hormonu regulującego rytm dobowy. Dzieci spędzające wieczory przed ekranem, mają problemy z zasypianiem, a ich sen jest płytki i przerywany. Prowadzi to do chronicznego zmęczenia, drażliwości i problemów z koncentracją w ciągu dnia.
Siedzący tryb życia i brak aktywności fizycznej, charakterystyczne dla dzieci spędzających czas przed ekranami, prowadzą do otyłości, wad postawy, a nawet chorób układu krążenia.
Sposoby na zapewnienie dzieciom prawidłowego rozwoju:
- Ograniczenie dostępu do urządzeń elektronicznych: Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne zaleca, aby dzieci do 15 roku życia nie posiadały smartfonów. Dla młodszych dzieci warto rozważyć ewentualny zakup tradycyjnego telefonu bez dostępu do Internetu.
- Wprowadzenie jasnych zasad korzystania z ekranów: Należy ustalić limity czasowe, a także godziny, w których korzystanie z urządzeń elektronicznych jest zabronione, np. podczas posiłków, przed snem i w nocy. Zasady te powinny obowiązywać wszystkich domowników, aby dać dzieciom dobry przykład.
- Zapewnienie alternatywnych form spędzania czasu: Zamiast sięgać
po „elektroniczną nianię”, warto zapewnić dzieciom możliwości rozwoju poprzez zabawę, kontakt z naturą, aktywność fizyczną i twórczość. Gry planszowe, książki, klocki, instrumenty muzyczne i materiały plastyczne to tylko niektóre przykłady. - Wspólne spędzanie czasu: Rodzinne wyjścia, gry i zabawy to najlepszy sposób na budowanie więzi i zapewnienie dzieciom poczucia bezpieczeństwa i przynależności. Ważne jest, aby rodzice sami ograniczyli korzystanie
z ekranów i poświęcili swój czas na interakcję z dziećmi. - Cyfrowy detoks: W przypadku dzieci uzależnionych od ekranów konieczne może być przeprowadzenie cyfrowego detoksu. Polega on na całkowitym odstawieniu urządzeń elektronicznych na określony czas, np. kilka tygodni. Detoks pozwala „zresetować” mózg dziecka i przywrócić równowagę w jego funkcjonowaniu.
- Współpraca z innymi rodzicami i szkołą: Rodzice powinni rozmawiać
z innymi rodzicami i nauczycielami o problemach związanych z nadmiernym korzystaniem z ekranów. Wspólne ustalenie zasad i ograniczenie dostępu do urządzeń elektronicznych w szkole i w domu, może przynieść lepsze efekty. - Modelowanie zdrowych nawyków: Dzieci uczą się przez obserwację. Rodzice, którzy sami spędzają dużo czasu przed ekranami, nie mogą oczekiwać, że ich dzieci będą zachowywać się inaczej . Ważne jest, aby dawać dzieciom dobry przykład i pokazywać im, że istnieją inne, ciekawsze formy spędzania czasu.
Dbanie o prawidłowy rozwój dzieci, to jedno z najważniejszych zadań stojących przed rodzicami. Współczesny świat, zdominowany przez nowe technologie, stwarza wiele zagrożeń dla najmłodszych. Nadmierna ekspozycja na ekrany może prowadzić do poważnych konsekwencji dla zdrowia fizycznego, emocjonalnego i społecznego dzieci. Świadomi rodzice powinni ograniczać dostęp do urządzeń elektronicznych, wprowadzać jasne zasady ich używania i zapewnić swoim pociechom możliwości rozwoju poprzez zabawę, kontakt z naturą i aktywność fizyczną. Tylko w ten sposób możemy uchronić dzieci przed negatywnymi skutkami „cyfrowych smoczków”
i zapewnić im szczęśliwe i zdrowe dzieciństwo.
Szczegółowe informacje i porady jak wprowadzać zasady zdrowia cyfrowego
do domu można znaleźć w bezpłatnych poradnikach wydanych przez Fundację Edukacji Zdrowotnej i Psychoterapii:
Bogna Białecka
Polecane lektury:
Bogna Białecka, Aleksandra Gil „Pomoc dziecku w cyberpułapce”, Eureka 2024;
www.cyberpulapka.pl
Manfred Spitzer „Epidemia smartfonów”, Dobra Literatura 2021;
Victoria Dunckley „Wymieć śmieci z mózgów dzieci”, Wydawnictwo Wszystkich Świętych 2022.